Elke inwoner van Nederland gaat de komende jaren de energietransitie doorlopen. Hoe maken we de energietransitie betaalbaar voor iedereen, zodat het niet leidt tot nieuwe of andere vormen van sociale ongelijkheid? Dit vraagstuk is één van de grootste uitdagingen voor de overheden in de energietransitie. Samen met 21 andere jong professionals heeft collega Janine Buijs zich eind februari drie intensieve dagen over dit vraagstuk gebogen tijdens de ‘summerschool Energiearmoede’.

Waar gaat het over?

Voor 2050 moet elk huishouden in Nederland van het gas af. Ook de huishoudens in Nederland die op dit moment amper hun energierekening kunnen betalen. Eén op de tien huishoudens heeft hiermee te maken, zij ervaren ‘energiearmoede’. Vaak hebben zij een slecht geïsoleerd, oud huis met hoge energierekening, maar onvoldoende inkomen om het huis te kunnen renoveren. Huurders kunnen rekenen op de woningcorporaties voor hulp, maar de woningeigenaren hebben daarentegen geen enkele instantie die hen hierin ondersteunt.
Op dit moment kunnen mensen bij de aanschaf van zonnepanelen of een warmtepomp profiteren van tijdelijke financiële voordelen. De woningeigenaren met energiearmoede kunnen dit niet. Zij staan op dit moment volledig aan de zijlijn van de energietransitie, omdat de kosten voor hen te hoog zijn. Daar komt de verwachte stijgen van de energierekeningen nog bij. Overheden willen deze ‘vergeten’ groep meenemen in de energietransitie, maar dit blijkt in de praktijk lastig te zijn.

Betaalbare oplossingen

De provincie Drenthe (in samenwerking met het Kennislab voor Urbanisme) gaf 21 studenten en jong professionals de uitdaging om in teams een product, dienst of visie op te stellen voor het bovengeschetst probleem. De voorwaarde: het moet de energietransitie betaalbaar maken voor iedereen. Om tot deze oplossing te komen, werd input gebruikt van bestuurders, deskundigen en de inwoners met energiearmoede zelf.

Met name de gesprekken met de inwoners waren eyeopeners. Wat deze inwoners typeert, is een sterke sociale cohesie binnen de buurt, ze kennen elkaar en communiceren regelmatig. Daarnaast waren veel inwoners actief binnen verenigingen en andere instanties. Combineer deze twee en de inwoners kunnen samen grote stappen maken.
Tegelijkertijd compliceerden deze gesprekken het vraagstuk verder. Deze inwoners ervaren namelijk een sterke terughoudendheid tegenover de overheden. Zij zien deze instanties eerder als een kostenpost dan een partij die kan helpen. Zij voelen zich niet gehoord en hebben vaak liever geen bemoeienis door de overheden. Een oplossing van een overheid wordt hierdoor met de nodige scepsis ontvangen.

Energiecoöperaties

Met deze punten in het achterhoofd ging het team van Janine op zoek naar een product of dienst als een stap in de goede richting. Na enige discussie kwam het team uit bij de bijna 500 energiecoöperaties in Nederland. Het doel van deze coöperaties is het zoveel mogelijk in eigen hand houden van energiebesparing, opwekking en handel, waarbij de opbrengsten terugvloeien naar de lokale gemeenschappen. ‘Voor de inwoners, door de inwoners’, is het gedachtegoed. Dit doen de leden vaak zelf, zonder interventie van overheden. Dit concept speelt in op de sterke sociale cohesie én de terughoudendheid tegenover oplossingen vanuit de overheden onder deze woningeigenaren.

Toch richten weinig inwoners in deze situatie energiecoöperaties op. Het opstarten van deze coöperaties is namelijk ingewikkeld en tijdrovend. Niet voor niets zijn de meeste energiecoöperaties opgericht door hoogopgeleide, gepensioneerde mannen. De oplossing van mijn team speelt in op dit probleem: Een platform dat fungeert als een tussenpersoon, online en in de wijk. Volgens de jury was dit van de vijf ideeën het beste idee! En kans dus! Wilt u hier meer over weten, neem dan contact op! Janine praat er met u graag verder over.