Vragen stellen en vertrouwen winnen

Leen Oosterom kreeg een telefoontje van de Dutch Water Authorities, de internationale tak van de Nederlandse Waterschappen. Of hij, gezien zijn expertise en ervaring, wilde meewerken aan een project in Ethiopië. Er was alleen nauwelijks budget, omdat het ‘voor en door overheden’ was. Leen wilde wel, maar zou zijn werkgever AT Osborne ook willen? Hij bracht het ter sprake en kreeg meteen een enthousiaste reactie: “Het staat dichtbij onze kernactiviteiten én we maken de wereld er beter mee.” Het project is inmiddels in volle gang, met Leen aan de knoppen.

De Awash rivier in Ethiopië. Een 1200 kilometer lange waterweg, die ontspringt in het hoogland en via het gelijknamige nationale park uitmondt in het Abbemeer. Een prachtig gebied, dat voor een deel is opgenomen op de werelderfgoedlijst van UNESCO. Maar het vormt ook een bron van spanningen. “Als er in de droge tijd bovenstrooms teveel water wordt gebruikt, is er benedenstrooms te weinig”, legt Leen uit. “Het is daarom belangrijk dat de federale overheid, het lokale waterschap en de betrokken regionale overheden goede praktische afspraken maken over de verdeling van het schaarse water.”

Driehoekig spanningsveld
Toen Leen in het project stapte, was het uitgangspunt om simpelweg met alle partijen aan tafel te gaan zitten en een plan op te stellen. “Naar mijn idee was dat iets te rechtlijnig gedacht. In Ethiopië heerst een andere cultuur, en de verhoudingen zijn behoorlijk gepolariseerd. De regionale overheden hebben er een hoge mate van zelfstandigheid, dus als je het over het schaarse water hebt krijg je al snel de vraag: wie gaat er over? Elke overheid wil er iets over zeggen, en tussen dit alles door speelt ook nog een etnische component, die het gevoel van een oneerlijke verdeling en wantrouwen verder aanwakkert. Dat is het driehoekig spanningsveld waarin wij opereren.”

Meerdere paden volgen
Het Nederlandse deel van het projectteam bestaat uit Leen, een AT Osborne-collega en medewerkers van het Waterschap en Rijkswaterstaat. Het Ethiopische deel bestaat uit lokale experts. Min of meer op de bonnefooi, zonder uitnodiging, vertrok Leen naar Ethiopië om te kijken hoe hij de partijen ter plaatse in beweging kon krijgen. “Het was een kwestie van verkennen, vragen stellen, goed luisteren en vertrouwen winnen. Vervolgens heb ik wat ideeën geïnjecteerd in bestaande structuren. Meerdere paden volgen, en kijken wat werkt.”

Eén idee ontstond toen hij hoorde dat de lokale experts het veld in gingen om knelpunten in kaart te brengen. “Ik stelde toen voor om mensen van alle betrokken overheden op die trip mee te nemen. Maar zoiets gebeurt daar niet zo een-twee-drie. Je moet het een duwtje in de rug geven. Dat deed ik door te zeggen: wij komen op die en die datum terug, zijn jullie er dan ook? Op die manier creëer je momentum. In augustus gingen wij er weer heen, en alle partijen waren erbij. Ze zijn vervolgens vier dagen met zijn allen het veld in geweest.”

Voor het eerst in gesprek
Leen maakte zelf een deel van de ‘fieldtrip’ mee, en zag mooie dingen gebeuren. “We waren op een suikerplantage. Ik zag mensen van de regionale overheden, die altijd alleen maar foeterden op de federale overheid, ontdooien en meedenken. Ze zeiden letterlijk tegen mij: dit is voor het eerst dat we echt met elkaar in gesprek zijn. Dat vond ik fantastisch, dat we zo ver hier vandaan zoiets teweeg konden brengen.” Volgens Leen valt het belang hiervan niet te onderschatten. “Nederlanders hebben in de loop der eeuwen leren samenwerken, vanuit de noodzaak om ons met zijn allen tegen het water te beschermen. Nu brengen wij dat gereedschap naar een plek op de wereld waar al snel geweld dreigt, als diepgeworteld antwoord op conflicten. Terwijl je ook met elkaar kunt praten en op zoek kunt gaan naar datgene waarmee je samen winst boekt. Je zal het nooit met zekerheid kunnen zeggen, maar de kans is groot dat wij, met de stapjes die wij zetten, nieuwe conflicten voorkomen. Als het de Ethiopiërs lukt om afspraken te maken over water, kunnen ze later ook afspraken maken over andere moeilijke kwesties.

Mooier en beter
Om die en andere redenen is het Awash-project voor Leen puur genieten. “De puzzelstukjes vallen in elkaar. Ik houd van andere culturen, en van langlopende, inhoudelijk pittige klussen binnen een complexe omgeving. Ik vind het leuk om mijn capaciteiten in te zetten en iets mooier en beter te maken. Dat komt hier allemaal samen. Het sluit ook perfect aan op wat AT Osborne doet. We draaien dit project tegen een symbolisch tarief, maar het is tegelijkertijd ook een interessante internationale verkenning. In Nederland dragen wij bij aan de verbetering van de leefomgeving; wat is er voor nodig om dat ook in andere landen te kunnen doen?”