Woningen dienen niet alleen energiezuinig te zijn in gebruik, maar ook duurzaam gebouwd te worden. Met de doelstelling om de komende jaren 900.000 woningen te bouwen, is dat nog belangrijker. De Nederlandse bouwsector is namelijk verantwoordelijk voor de helft van het grondstofverbruik in Nederland en voor 11% van de totale Nederlandse CO2-uitstoot.  

 De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties kondigde 4 oktober aan dat de wettelijke eisen voor de MilieuPrestatie Gebouwen (MPG) in 2025 strenger worden en richting 2030 en 2035 stapsgewijs verder worden aangescherpt. Een noodzakelijke ingreep om duurzamer te bouwen. We moeten echter nog even wachten op deze nieuwe rijksregels. Wat kan er dan nu al? Eefje Remijn en Rosalinde Siewers onderzochten, in samenwerking met Flux partners, de mogelijkheden. Dit deden zij voor Cirkelstad, hét platform voor koplopers in de bouw.  

De MilieuPrestatie Gebouwen (MPG) geeft aan wat de milieubelasting is van de materialen die in een gebouw worden toegepast. Momenteel geldt voor nieuwbouwwoningen een MPG van 0.8 als grenswaarde. Hoe lager de MPG, hoe duurzamer het materiaalgebruik. Een aanvraag voor een bouwvergunning wordt niet geweigerd wanneer deze aan de grenswaarde voldoet. Ook niet wanneer een gemeente hogere duurzaamheidsambities heeft. 

Wat is Het Nieuwe Normaal? 

Het Nieuwe Normaal (HNN) is een nieuwe standaard op het gebied van circulair bouwen. Deze standaard bevat haalbare én ambitieuze circulaire prestaties in de gebouwde omgeving. Een voorbeeld is het verlagen van de MPG naar 0.5 voor woningbouw. Dit is de aanscherping die koplopers in de bouwsector graag zien.  

Aanscherping MPG vanaf 2025 

Per 1 januari 2025 wordt de MPG-eis voor nieuwe woningen en nieuwe kantoren aangescherpt. Voor nieuwe woningen gaat deze van 0,8 naar 0,5 en voor nieuwe kantoren van 1,0 naar 0,85. Tevens gaat er een MPG-eis voor gebouwen met andere gebruiksfuncties, zoals scholen en bedrijfsgebouwen, gelden. Deze MPG zal hoger liggen dan die bij woningen en kantoren.  De norm is nog niet bekend. In het voorjaar van 2024 wordt het wijzigingsvoorstel van het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) in procedure gebracht. Deze lagere MPG is nu nog niet wettelijk geborgd en kan dus niet worden afgedwongen bij een aanvraag omgevingsvergunning 

Juridische knelpunten 

De transitie naar een circulaire woningbouw loopt op dit moment tegen twee juridische obstakels aan: 

1. De uitputtende werking van het Bouwbesluit/Bbl: een gemeente mag daardoor geen strengere MPG eisen dan het Bouwbesluit/Bbl voorschrijft. 
2. Regels dienen ruimtelijk relevant te zijn vanuit het principe van een goede ruimtelijke ordening. Onder de Omgevingswet is dat afwegingskader ruimer: regels dienen dan een goede kwaliteit van de fysieke leefomgeving te waarborgen.  

Juridische mogelijkheden 

Rosalinde en Eefje keken niet naar wat niet kan, maar juist naar wat wél kan. Er zijn mogelijkheden om nu al invulling te geven aan een strengere MPG, zonder in de knel te komen met de beperkingen die volgen het Bouwbesluit/Bbl. Zij zien drie mogelijkheden om nu al woningen met een lagere MPG te realiseren. 

 1. Pas de experimenteerbepaling toe 

Met de experimenteerbepaling kunnen, met toestemming van het Rijk, bepaalde regels buiten werking worden gesteld of kan van de algemene rijkregels worden afgeweken.  Zo kan in afwijking van het Bouwbesluit/Bbl een strengere MPG worden voorgeschreven. Het experiment kan beargumenteerd worden vanuit de ambities van het Rijk om in 2050 volledig circulair te zijn. De experimenteerbepaling is mogelijk op grond van de Omgevingswet (artikel 23.3). Op drie niveaus kan van de bestaande regelgeving worden afgeweken: 

• Projectniveau,  
• Gebiedsniveau.  
• Gemeenschappelijk grondgebied, bijvoorbeeld een hele gemeente.  

Zelfs op regioniveau zou je in het kader van de zorgplicht en proactief handelen zo’n aanvraag kunnen indienen.  

Hoewel het ministerie wellicht terughoudend is in de wens om de MPG uniform toe te passen, biedt de wet die mogelijkheid wel. Uiteraard moet de aanvraag goed onderbouwd worden. HNN kan de meetlat zijn voor het krijgen van de experimenteerruimte. Als één gemeente of één gebied experimenteerruimte vraagt en die wordt vervolgens getoetst langs de lat van HNN, dan zou dat ook voor andere gemeenten en gebieden kunnen gelden. Natuurlijk moet er altijd ruimte voor maatwerk zijn. 

2. Anticiperen op een lagere MPG 

De MPG wordt in 2025 verlaagd naar 0.5 en wordt wellicht daarna nog verder aangescherpt. Door hierop in te spelen en de toetsingsmomenten goed vast te leggen, kan beargumenteerd worden dat een strengere MPG al verplicht is op het toekomstige toetsingsmoment.  

3. Circulair aanbesteden 

Aanbestedingen kunnen zo worden ingericht dat een lagere MPG wordt beloond. Deze lagere MPG mag echter niet doorslaggevend zijn om de aanbesteding te kunnen winnen. Ook zonder een lagere MPG dan wettelijk voorgeschreven, moet het mogelijk zijn om de aanbesteding te kunnen winnen. Inschrijvers kunnen daardoor naar eigen overtuiging en op basis van ‘gelijkwaardigheid’ een inschrijving indienen met een lagere MPG dan voorgeschreven in het Bouwbesluit of Bbl.  

Kijk wat er kan!

Om de doelstellingen met betrekking tot CO2-reductie te kunnen halen, is actie nodig. Duurzamer bouwen met een MPG van maximaal 0,5, is nu al mogelijk. Dus wacht niet, kijk naar wat er al kan en maak gebruik van de juridische mogelijkheden!