Op donderdag 22 september waren de rollen voor één keer omgedraaid – in plaats van dat wij naar onze opdrachtgevers toe kwamen, kwamen onze opdrachtgevers naar ons in Baarn. De reden? Een lustrumbijeenkomst over de lessen van 10 jaar Professioneel Opdrachtgeverschap! Een geslaagde middag waarbij we samen met onze opdrachtgevers – van onder andere Rijkswaterstaat en Schiphol tot ProRail en Stedin – hebben gesproken over de veranderingen in de wereld en de invloed op het opdrachtgeverschap. Maar bovenal een middag waarin heel veel ervaringen en good practices zijn uitgewisseld. In deze blog nemen we je mee in de belangrijkste lessen.

Onze collega Erik Arends vatte de bevindingen van de bijeenkomst samen in bovenstaande illustratie

Opdrachtgeverschap: stuurmanskunst in woelig water
Ervaren opdrachtgevers Hélène Moors (Projectdirecteur Blankenburgverbinding), Han Berends (Projectmanager bij ProRail) en Ton Vrijdag (Directeur bij Windpark Zeewolde) deelden onder leiding van dagvoorzitter Wim Gideonse (directeur Toekomstbestendige Infrastructuur bij AT Osborne) hun kijk op het opdrachtgeverschap. Beeldspraak werd daarbij zeker niet geschuwd. De quote van Hélène Moors leverde veel instemmend geknik op:

Hélène Moors (Rijkswaterstaat): “Opdrachtgeverschap is stuurmanskunst in woelig water: op volle vaart vooruit, maar ook alert op het aanpikken van lading die zich tijdens de vaart onverwacht aandient…”

De belangrijkste observaties waren als volgt:

• De projectenwereld draait sneller dan 20 jaar geleden: we willen sneller resultaat en hebben hoge ambities op het gebied van duurzaamheid en veiligheid. Tegelijkertijd zijn er steeds meer verstorende factoren.
• Vragen zijn: hoe blijf je gefocust op snel resultaat in je projecten terwijl je continu alert moet blijven op het meenemen van stakeholders, bestuurders of de wensen van de buurman? Hoe blijf je rolvast terwijl je wel continu verbinding moet leggen in je eigen organisatie? En waar liggen de grenzen aan integraliteit in projecten?
• Eerlijk en tijdig communiceren (een open overheid zijn), voldoende kennis en deskundigheid hebben als opdrachtgever en het durven falen zijn nodig om het intern opdrachtgeverschap effectief in te richten.

Van traditioneel, via professioneel en dienend opdrachtgeverschap naar…
Marcel Veenswijk (Professor in Management of Cultural Change aan de Vrije Universiteit Amsterdam) reflecteerde op de bevindingen uit de praktijk vanuit zijn wetenschappelijk vakgebied. Hij liet ons inzien dat we met termen als ‘vertrouwen’, ‘complexiteit’ en ‘transparantie’ eigenlijk helemaal niet zo goed duiden hoe ons werk verandert: deze woorden gebruiken we al 20 jaar. We hebben een blijvende behoefte om projecten enorm anders aan te pakken. Toch hebben de afgelopen jaren wel accentverschuivingen opgetreden in het opdrachtgeverschap. Deze zijn als volgt:

• Vanuit de traditionele inrichting van het opdrachtgeverschap zijn we gegaan naar het ‘professionaliseren’ van het opdrachtgeverschap. Daarbij wordt opdrachtgeverschap steeds meer als een vak gezien. Dit gaat samen met een verzakelijking van contracten en relaties.
• Na enkele jaren verlegden we de focus op de menselijke kant, ofwel het dienend opdrachtgeverschap. Daarbij is veel aandacht voor kwetsbaarheid, het benoemen van problemen en het werken vanuit een dynamische opgave.

Multi-voiced opdrachtgeverschap
En nu is het 2022. De versnelling in onze opgaven neemt nog steeds in rap tempo toe. Er worden nog hogere duurzaamheids- en innovatieambities gesteld en er is sprake van informatie- en relatieverdichting. De verandering dat overheden steeds meer als regieorganisatie optreden heeft zich de afgelopen jaren doorgezet. We opereren steeds meer in netwerken en kunnen als opdrachtgever zelden als enige een beslissing nemen. Daarmee wordt als aanvulling op het dienend opdrachtgeverschap het ‘multi-voiced opdrachtgeverschap’ steeds belangrijker. Wat betekent dit voor de competenties en vaardigheden die je als opdrachtgever nodig hebt?

• Als opdrachtgever moet je allereerst in staat zijn om een breed speelveld te dienen. Daarnaast moet je continu kunnen schakelen, omgevingsbewust zijn én ontvankelijk zijn om andere partijen te snappen.
• Het wegstrepen van eigenbelang is daarbij belangrijk. Daarmee valt de enkelvoudigheid waarmee veel opdrachtgevers zijn opgegroeid steeds meer weg. Een opdrachtgever vatte het treffend samen:

“Nu ben ik over bijna niks de baas, terwijl ik wel directeur stedelijke ontwikkeling ben van een grote gemeente”.

De conclusie? De wereld van het opdrachtgeverschap is niet resoluut veranderd de afgelopen jaren en de rol van opdrachtgever in fysieke projecten blijft complex. Daarom is ook het uitdragen van “opdrachtgeverschap met trots” en met passie werken aan projecten belangrijk.

Na het plenaire gedeelte spraken we in kleine groepen door over de dilemma’s en eigen ervaringen. Want welke competenties en vaardigheden heb je als opdrachtgever nu nodig? En wat betekent het voor het samenspel tussen bestuurlijk opdrachtgever, ambtelijk opdrachtgever en projectmanager? En het vak van opdrachtgever, waar gaat dat naartoe? Deze vragen leverden interessante gesprekken op, maar bovenal veel aanknopingspunten om in een vervolgbijeenkomst dieper op thema’s in te gaan. Alle lessen voor professioneel opdrachtgeverschap bespreek je immers niet in één middag…

Vervolgbijeenkomst
We kijken terug op een geslaagde bijeenkomst. Bent u ook geïnteresseerd in een vervolgbijeenkomst? Of heeft u een suggestie voor een thema? Laat het ons weten! Stuur een bericht aan Jelyn Stegewans (jelyn.stegewans@atosborne.nl) of Lennart Janse (lennart.janse@atosborne.nl).