Waarom spoelen we met drinkwater het toilet door?

Wist je dat we gemiddeld per dag bijna 130 liter drinkwater gebruiken? En dat daarvan met ruim 30 liter het toilet wordt doorgespoeld? Verder douchen we ook graag: gemiddeld gebruiken we hiervoor ruim 46 liter drinkwater per dag. Kan dat niet anders en slimmer door bijvoorbeeld regenwater te gebruiken? Ja dat kan! In Vlaanderen doen ze dit al jaren.

Verkenning van een mogelijke verplichting

Samen met Witteveen+Bos verkende Eefje Remijn de voor- en nadelen van een mogelijke verplichting van hemelwater- en grijswatergebruik in het gebouw bij nieuwbouw. Dit deden zij in opdracht van het ministerie van Binnenlandse zaken en Koninkrijkrelaties. Het ministerie overweegt dit in het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) op te nemen. Door voor laagwaardig watergebruik, bijvoorbeeld het doorspoelen van het toilet, hemel- of grijswater in te zetten, kunnen we drinkwater besparen.

In tijden van hete en droge zomers en de afname van natuurlijke beschikbaarheid van bronnen, staat de beschikbaarheid van drinkwater op de agenda. Met de woningbouwopgave van ongeveer 950.000 nieuwe woningen tot 2030, is er ook zorg over de extra drinkwatervraag die deze opgave met zich meebrengt. Bovendien is het niet ondenkbaar dat de rechter, vanwege de kwetsbaarheid van natuurgebieden rondom de winlocaties, beperkingen oplegt aan verleende vergunningen voor drinkwaterbronnen. In een context waarin de bestaande bronnen hoogstwaarschijnlijk niet voldoende zijn om aan de stijgende drinkwatervraag te voldoen, is dat een extra probleem.

Verkenning

Het uitgevoerde onderzoek betreft een verkenning van de voor- en nadelen van een mogelijke verplichting van hemelwater- en grijswatergebruik in het gebouw bij nieuwbouw. Het doel is een overzicht te geven van bestaande informatie over hemelwater- en grijswatersystemen op het gebied van techniek, volksgezondheid, milieu, kosten en wet- en regelgeving. Het rapport ‘Hemelwater- en grijswatergebruik in het gebouw, mogelijke verplichting in het Bbl’ is 28 juni 2023 naar de Tweede Kamer gestuurd.

Of het Bbl daadwerkelijk wordt gewijzigd, en er een verplichting komt voor gebruik van hemel- en grijswater, is nog niet bekend. Met dit rapport volgt een integrale beleidsafweging met de ministers van BZK, VWS en IenW. Hieronder zijn de belangrijkste voor- en nadelen bij een mogelijke verplichting van hemelwater- of grijswatersystemen in het gebouw samengevat.

Voordelen

• Een verplichting kan bijdragen aan het verminderen van drinkwaterverbruik en het tegengaan van (drink)waterschaarste. Hemel- en grijswatersystemen leveren een drinkwaterbesparing op van 30 tot 48 liter per persoon per dag.
• Met de grote woningbouwopgave is er nu een kans om een eerste stap te zetten om in de toekomst minder grondwater- en oppervlakteafhankelijk te worden. Een toekomstbestendige bouw houdt rekening met het terugdringen van de vraag naar drinkwater. Bij een verplichting wordt uitvoering gegeven aan het Rijksbeleid, zoals de ‘Nationale aanpak Klimaatadaptatie gebouwde omgeving’ en ‘Water en Bodem sturend’.
• Bij gebruik van grijswatersystemen wordt een deel van de warmte afgegeven in de woning, die daardoor een kleinere warmtevraag heeft.
• Door de regel in het Bbl op te nemen, werkt de regel direct. Iedere nieuwbouw dient dan verplicht hemelwater op te vangen. Daarmee is drinkwaterbesparing afdwingbaar en is besparing dus gegarandeerd.

Nadelen

• De extra kosten in de nieuwbouw voor aanschaf en aanleg van deze systemen bedragen circa EUR 4.000,– tot EUR 7.000,–. De integrale kosten, per kubieke meter hemelwater- of grijswater, worden veel hoger dan de huidige drinkwaterprijs. In alle gevallen zijn de kosten fors hoger worden dan de prijs die een consument nu betaalt voor drinkwater (momenteel EUR 1,62 tot 2,24 /m³)2. De gebruikskosten alleen zijn ongeveer gelijk aan de huidige drinkwaterprijs.
• Hemelwater en grijswater zijn niet bedoeld als drinkwater, maar via andere blootstellingsroutes kunnen bewoners en bezoekers van woningen met deze systemen wel in contact komen met dit water. Het verkeerd gebruik van het water, verkeerde toepassing van de installaties, en verkeerde aansluitingen brengen (grote) gezondheidsrisico’s met zich mee.
• Hemelwater- en grijswatersystemen verhogen de milieuprestatie van een gebouw; extra materiaalgebruik en installaties zullen leiden tot een hogere milieudruk. Invoering van deze systemen is een contraire beweging ten aanzien van de brede wens om de MPG te verlagen.
• Per regio verschillen de omstandigheden in het waterecosysteem en kan maatwerk gewenst zijn. Dit druist in tegen de wens dat technische bouwvoorschriften voor nieuwbouw in heel Nederland zoveel mogelijk uniform zijn, en niet per gemeente verschillen.

Met de klimaatverandering en de grote woningbouwopgave lijkt het logisch om hemel- en grijswater te (her)gebruiken. Laten we het nu gelijk goed doen en duurzaam en slim bouwen, zodat we volgende generaties niet opzadelen met nog meer problemen, zoals een drinkwatertekort. In Vlaanderen is bewezen dat dit kan!